‘’Η ΕΛΠΙΔΑ ΕΙΝΑΙ ΓΕΝΟΥΣ ΘΗΛΥΚΟΥ’’ & ΘΕΜΑ ‘’ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΤΖΕΝΤΑ’’

 ΣΗΜΕΙΑ ΟΜΙΛΙΑΣ

ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΩΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ ΤΗΣ Ν.Δ.,

ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ – ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΥ,

ΣΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΜΕ ΣΥΝΘΗΜΑ ‘’Η ΕΛΠΙΔΑ ΕΙΝΑΙ ΓΕΝΟΥΣ ΘΗΛΥΚΟΥ’’

& ΘΕΜΑ ‘’ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΤΖΕΝΤΑ’’

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ

Ο ρόλος της κοινωνικής πολιτικής γίνεται ολοένα και πιο δύσκολος, καθώς η κοινωνία και οι μορφές συμβίωσης μεταβάλλονται. Η κοινωνική πολιτική οφείλει να προσαρμόζεται και να παρεμβαίνει αποτελεσματικά για την ενίσχυση των ενηλίκων και ανηλίκων μελών της οικογένειας, τη διόρθωση των ανισοτήτων και των έμφυλων διακρίσεων, αλλά και την πρόληψη των καταστάσεων, που δημιουργούνται σε διάφορα επίπεδα.

Η διαμόρφωση πολιτικών και εξειδικευμένων υπηρεσιών καθίστανται, σήμερα, αναγκαίες, προκειμένου οι διαφορετικές μορφές οικογένειας να ανταποκριθούν στα νέα δεδομένα και στις νέες ανάγκες και να αμβλυνθεί το αυξανόμενο χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ – ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΧΩΡΕΣ

Η κοινωνική πολιτική για την οικογένεια διαφοροποιείται σημαντικά στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Η Γαλλία θεωρείται η χώρα, που έχει εφαρμόσει μια κατεξοχήν δημογραφική πολιτική και είναι το λύκνο των οικογενειακών επιδομάτων με δημογραφικό χαρακτήρα. Στη Γαλλία, προβλέπεται μια ευρύτατη  ποικιλία  πολιτικών ενίσχυσης των οικογενειών: 15 διαφορετικά επιδόματα για την ενίσχυση των οικογενειών που αφορούν όλες τις φάσεις της οικογενειακής ζωής: επίδομα μετακόμισης, επίδομα για την έναρξη του σχολείου, επίδομα για μικρό παιδί, επίδομα για φύλαξη, επίδομα σπουδών, στεγαστικό επίδομα φοιτητών  κ.λπ.

Στην πιο πάνω χώρα, μέχρι τη δεκαετία του ‘80 η φύλαξη των παιδιών από τις εργαζόμενες μητέρες αποτελούσε μια ιδιωτική υπόθεση του ζευγαριού. Από τα τέλη της δεκαετίας του ’80, η προσοχή δόθηκε στην  επιδότηση  της φύλαξης των παιδιών και στην εφαρμογή διαφόρων προγραμμάτων και μοντέλων: φύλαξη από τη μητέρα που μπορεί να διακόψει την εργασία της, λαμβάνοντας ως αμοιβή κάτι λιγότερο από τον ελάχιστο μισθό, φύλαξη στο σπίτι ή σε μια βρεφοκόμο κ.λπ., ενώ όλες αυτές οι δαπάνες εκπίπτουν από τη φορολογία εισοδήματος. Παράλληλα, όλοι οι δημόσιοι φορείς διπλασίασαν τις θέσεις για φύλαξη μικρών παιδιών μέσα σε μια δεκαετία.  Έτσι, οι βρεφονηπιακοί σταθμοί, στη Γαλλία, σήμερα, μπορούν να δεχτούν το 16% των βρεφών, το 40% των παιδιών κάτω των 2 χρόνων και σχεδόν το σύνολο των παιδιών 3 χρόνων και πάνω. Όλα αυτά τα μέτρα, βέβαια, είχαν θετικές επιπτώσεις στη γονιμότητα και, όπως αναφέρεται, μειώθηκαν οι περιορισμοί της γονιμότητας εξαιτίας οικονομικών λόγων. 

Στις περισσότερες χώρες της βόρειας και κεντρικής Ευρώπης και στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε., χορηγούνται καθολικά επιδόματα παιδιού, δηλαδή, χωρίς εισοδηματικά κριτήρια και μεγάλες διαφοροποιήσεις για όλα τα παιδιά, από το πρώτο μέχρι τα τελευταίο ως την ενηλικίωση τους.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ

Η αναμόρφωση της οικογενειακής πολιτικής, στη χώρα μας, θα πρέπει να ενισχύει όλες τις οικογένειες, με καθολικά επιδόματα. Η Πολιτεία θα πρέπει να αναγνωρίσει ότι μια οικογένεια με παιδιά, ανεξάρτητα από τον αριθμό τους, είναι φτωχότερη από μια οικογένεια χωρίς παιδιά.

Για την αναμόρφωση του συστήματος των οικογενειακών παροχών προτείνεται η ορθολογικοποίηση και ο αναπροσανατολισμός των οικογενειακών παροχών.

Ειδικότερα προτείνονται:

-          Η υιοθέτηση του συστήματος καθολικών επιδομάτων παιδιού-ών μέχρι την ενηλικίωση τους.

-          Η διεύρυνση των δικαιούχων ( οικογένειες με 1,2 παιδιά).

-          Η αύξηση του ποσού των χορηγούμενων ποσών των επιδομάτων.

-          Η επιμήκυνση του χρόνου της επιδότησης.

-          Η υποστήριξη των νέων οικογενειών στο ξεκίνημά τους.

-          Μέτρα ενίσχυσης ειδικών κατηγοριών δικαιούχων: των μονογονικών οικογενειών (μετά από διαζύγιο, χωρισμό,  ανύπαντρες μητέρες κ.λπ.).

     -      Η μεταβολή των εισοδηματικών κριτηρίων στις  φοροαπαλλαγές.

-          Η επικράτηση των νέων αντιλήψεων για τον ρόλο της γυναίκας.

-          Ο σχεδιασμός μέτρων για τη διευκόλυνση των εργαζόμενων γυναικών με οικογενειακές υποχρεώσεις, ώστε  να μη διακόπτουν την απασχόλησή τους και να διευκολύνεται η πρόσβασή τους στην απασχόληση. 

ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΙΣΟΡΡΟΠΗΣΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ

 Η συμφιλίωση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής αποτελεί προτεραιότητα των ευρωπαϊκών πολιτικών για την ισότητα των φύλων και αφορά τους εργαζόμενους γονείς στο σύνολό τους. Μόνο με την εφαρμογή υπηρεσιών και πρακτικών συμφιλίωσης θα μπορέσουν οι γυναίκες με οικογενειακές υποχρεώσεις να ενταχθούν στην αμειβόμενη εργασία και να συμμετάσχουν ισότιμα στην αγορά εργασίας.

Ειδικότερα, στο πλαίσιο των δράσεων αυτών, οφείλουμε να δώσουμε έμφαση στα εξής:

• Εισαγωγή του θεσμού της ‘’βοηθού μητέρας’’, όπως π.χ. στη Γαλλία.

• Αύξηση αριθμού και βελτίωση ποιότητας δημόσιων δομών φροντίδας και φιλοξενίας παιδιών προσχολικής ηλικίας. Επέκταση των ωραρίων λειτουργίας.
• Διεύρυνση και ευελιξία των δομών φύλαξης και φροντίδας παιδιών και στήριξης άλλων ομάδων εξαρτώμενων ατόμων, όπως των ηλικιωμένων, των ΑμεΑ κ.ο.κ. (π.χ. βρεφονηπιακοί/παιδικοί σταθμοί, προσχολική αγωγή, Κέντρα Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών με Αναπηρίες, Πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι», Κέντρα Ημερήσιας Φροντίδας Ηλικιωμένων  κ.λπ.,
• Θέσπιση γονικών αδειών και στους δυο γονείς, με κατάργηση των διακρίσεων ανάμεσα στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα και αναπλήρωση των αμοιβών και στον ιδιωτικό τομέα. 
• Χρονική επέκταση των αδειών πατρότητας.
• Ιδιαίτερη μέριμνα για γονείς φοιτητές-τριες.
• Ανάπτυξη μορφών απασχόλησης, φιλικών προς την οικογένεια.
• Ποιοτική αναβάθμιση των ολοήμερων σχολείων, τόσο στην προσχολική αγωγή, όσο και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
• Λειτουργία κέντρων δημιουργικής απασχόλησης για παιδιά  προσχολικής και σχολικής ηλικίας.

Άδειες Μητρότητας

• Να καταργηθούν οι διακρίσεις στη νομοθεσία για την προστασία της μητρότητας και τη γονική άδεια  στον δημόσιο και στον  ιδιωτικό τομέα.
• Να ουσιαστικοποιηθεί η γονική άδεια στον ιδιωτικό τομέα, με αναπλήρωση των αμοιβών και με αμοιβή και των δύο γονέων, διαμέσου παροχών του ΟΑΕΔ, εφόσον και οι δυο γονείς επιθυμούν να κάνουν χρήση των προβλεπόμενων αδειών.

Για τις μονογονικές οικογένειες θα πρέπει  να θεσπιστούν μέτρα, που να στοχεύουν:

·         στη διασφάλιση ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης των οικογενειών αυτών,  

·         στη μείωση φόρου εισοδήματος και ελαφρύνσεις για τη φύλαξη του παιδιού στην άγαμη μητέρα,

·         σε προγράμματα κατάρτισης, ένταξης και επανένταξης στην αγορά εργασίας, ψυχολογική υποστήριξη.

ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΜΕΤΡΩΝ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Στη χώρα μας, για ποικίλους λόγους η οικογενειακή πολιτική δεν αναπτύσσεται μεταπολεμικά αυτόνομα, αλλά περιλαμβάνεται και εντάσσεται, έμμεσα, σε διάφορες κοινωνικές ρυθμίσεις. Ωστόσο, όπως έχει επισημανθεί, σε διάφορες μελέτες, παρά τις αρνητικές πληθυσμιακές εξελίξεις και την πολύ χαμηλή γεννητικότητα, που παρατηρείται, μετά τη δεκαετία του ’80, στη χώρα μας, δεν σχεδιάστηκε και δεν εφαρμόστηκε, μέχρι σήμερα, μια σαφής και αποτελεσματική οικογενειακή πολιτική.

Μόνον, έμμεσα, κάποιοι νόμοι και κάποιες ρυθμίσεις για την απασχόληση, την κοινωνική ασφάλιση περιέχουν στοιχεία, που μπορούν να θεωρηθούν ενισχυτικά της οικογένειας. Τα χαρακτηριστικά αυτών των μέτρων είναι η πολυπλοκότητα, η απουσία ομοιογένειας και συντονισμού και η ανισότητα των παροχών ανάμεσα στις κοινωνικές ομάδες. 

Η οικογενειακή-δημογραφική πολιτική, στη χώρα μας, οριοθετείται στα πλαίσια ενός κοινωνικο-ασφαλιστικού πλέγματος, που αφορά τους εξής τομείς:

A.                                 Εργασιακή πολιτική (μειωμένο ωράριο εργασίας, γονική άδεια, άδεια μητρότητας, εξασφάλιση μητρότητας, απαγόρευση απολύσεων).

B.                                 Κοινωνικο-εκπαιδευτική πολιτική (βρεφονηπιακοί σταθμοί, απασχόληση παιδιών στο σχολείο).

Γ.                Στεγαστική πολιτική  (στεγαστικά δάνεια).

Δ.                Εισοδηματική πολιτική (φορολογικές απαλλαγές).

Ε.                Ασφαλιστική πολιτική (επιδόματα μητρότητας, βοηθήματα τοκετού).

           ΣΤ’ .      Οικογενειακά επιδόματα τέκνων (Προβλέπονται: ενίσχυση εισοδημάτων εργαζομένων,  Προνοιακά Επιδόματα: επιδόματα ενίσχυσης απροστάτευτων παιδιών, πολυτεκνικά επιδόματα, προνοιακό-δημογραφικό επίδομα τρίτου παιδιού, πολυτεκνικό επίδομα-ισόβια σύνταξη, επιδόματα ΕΟΠ-ΠΙΚΠΑ).

Τα οικογενειακά επιδόματα τέκνων  διακρίνονται:

Α) Σε προνοιακά επιδόματα, που χορηγούνται στο σύνολο του πληθυσμού εργαζόμενου ή μη και ανεξάρτητα αν έχουν καταβληθεί ασφαλιστικά επιδόματα και στοχεύουν στην άμβλυνση των ανισοτήτων

΄Οπως τα:

- Τα πολυτεκνικά επιδόματα, που χρηματοδοτεί το Υπ.Υγείας Πρόνοιας και χορηγεί ο ΟΓΑ: α) το μηνιαίο πολυτεκνικό επίδομα σε οικογένειες με τέσσερα ή περισσότερα παιδιά για κάθε άγαμο παιδί μέχρι το παιδί να γίνει 23 χρόνων.

β) Η ισόβια σύνταξη πολύτεκνης μητέρας χορηγείται σε μητέρες με τέσσερα ή περισσότερα παιδιά, τα οποία είναι έγγαμα ή άγαμα και έχουν ηλικία μεγαλύτερη των 23 χρόνων.

γ) Το προνοιακό επίδομα τρίτου παιδιού.

δ) Επιδόματα ενίσχυσης απροστάτευτων παιδιών.

Β) Σε ασφαλιστικά επιδόματα, που αφορούν την ενίσχυση των εισοδημάτων  των εργαζομένων  και την ενίσχυση των παιδιών  για εξασφάλιση ίσων ευκαιριών κοινωνικής-εκπαιδευτικής ανέλιξης.

Τα επιδόματα εργοδοτών, που προβλέπονται από τις συλλογικές συμβάσεις (Τράπεζες, ΔΕΚΟ κλπ.)

-Τα οικογενειακά  επιδόματα σε μισθωτούς στον ιδιωτικό τομέα, που χορηγούνται από τον ΟΑΕΔ.

Τα επιδόματα, όμως, που χορηγούνται στους δικαιούχους, στη χώρα μας, είναι πολύ χαμηλά και σε καμία περίπτωση δεν καλύπτουν το κόστος ανατροφής, ενώ η συγκριτική διερεύνηση με τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. έδειξε ότι η Ελλάδα παρέχει τα χαμηλότερα επιδόματα.

Επίσης, η «εσωτερική λογική» της χορήγησης των επιδομάτων είναι διαφορετική. Στις περισσότερες χώρες το ύψος της παροχής για κάθε παιδί είναι ανεξάρτητο από τον αριθμό των παιδιών ανά οικογένεια ή αυξάνεται λίγο για τις πολυμελείς οικογένειες. ΄Οσον αφορά τον ελάχιστο αριθμό παιδιών στην οικογένεια που απαιτείται, προκειμένου να καταβληθούν τα οικογενειακά επιδόματα, στο σύνολο των χωρών, καταβάλλονται από το πρώτο κιόλας παιδί. Οι επιδοτήσεις έχουν, συνήθως, καθολικό χαρακτήρα, είναι μακράς διάρκειας και χορηγούνται μέχρι την ενηλικίωση του παιδιού (και όχι όπως στην Ελλάδα το επίδομα τρίτου παιδιού μέχρι  να γίνει 6 χρόνων). Επίσης, το ύψος της παροχής κυμαίνεται ανάλογα με την ηλικία των παιδιών, ενώ, σε μερικές χώρες, προβλέπονται προσαυξήσεις στα βρέφη, στα παιδιά μικρής ηλικίας κ.λπ.

Με βάση όσα επισημαίνονται, σχετικά με τα προνοιακά οικογενειακά συστήματα,  θα μπορούσε να κάνει λόγο κανείς για μια «σύγχρονη» και μια «παραδοσιακή» αντίληψη για την οικογενειακή πολιτική. Η πρώτη αντιμετωπίζει την ανατροφή των παιδιών ως εν μέρει κοινωνική (άρα όχι αυστηρά ιδιωτική) υπόθεση, αναγνωρίζει το πρόσθετο κόστος, που συνεπάγεται για την οικογένεια και η Πολιτεία συμμετέχει στα οικογενειακά βάρη. Η δεύτερη, η πιο «παραδοσιακή» καθυποτάσσει την κοινωνική πολιτική για την οικογένεια στα προστάγματα της δημογραφικής πολιτικής και συγκεντρώνει τη δημόσια αρωγή μόνο στις οικογένειες, που διαθέτουν την «πολυτεκνική ιδιότητα».    

Η ΦΥΛΑΞΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ (ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ – ΣΧΟΛΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ)

Αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας. Στο σύνολο της χώρας λειτουργούν 1.577 δημόσιοι βρεφονηπιακοί και παιδικοί σταθμοί καθώς και 5.559 νηπιαγωγεία, που δεν καλύπτουν τις ανάγκες: 4% μόνον των παιδιών κάτω των τριών χρόνων πηγαίνουν σε δημόσιους σταθμούς και 65-70% στα νηπιαγωγεία. Το βασικό πρόβλημα είναι το ωράριο λειτουργίας τους  δεν ανταποκρίνεται στο ωράριο εργασίας των γονέων. Επίσης, το προσωπικό είναι ανεπαρκές  και οι  περισσότεροι γονείς δεν εμπιστεύονται τους δημόσιους σταθμούς.

Με πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση του Υπ. Παιδείας, θα λειτουργήσουν, από εφέτος, σε μεγαλύτερη κλίμακα και όχι πιλοτικά τα ολοήμερα σχολεία και νηπιαγωγεία, που αναμένεται να διευκολύνουν τους εργαζόμενους γονείς και ειδικότερα τις γυναίκες.

Μετά τη δεκαετία του ’70, σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, παρατηρούνται σημαντικές αλλαγές στα δημογραφικά οικογενειακά δεδομένα, γεγονός που επιφέρει αλλαγές στη μορφή, στις λειτουργίες και στους κοινωνικούς ρόλους των μελών της οικογένειας.

Συγκεκριμένα, παρατηρούνται μεταβολές:

-          στη γαμηλιότητα, δηλαδή γίνονται λιγότεροι γάμοι, περισσότεροι γάμοι συνάπτονται σε μεγαλύτερη ηλικία και πολλοί γάμοι καταλήγουν σε διαζύγιο,

-          στην αναπαραγωγική συμπεριφορά των ατόμων. Παρατηρείται μείωση των γεννήσεων και απόκτηση παιδιών σε μεγαλύτερη ηλικία. Παράλληλα η εκτός γάμου γεννητικότητα αυξάνεται σημαντικά.

Οι πιο πάνω τάσεις στα δημογραφικά δεδομένα συνεπάγονται την επικράτηση νέων σχημάτων οικογενειακής ζωής, που αφορούν την αύξηση των ατόμων που ζουν μόνοι, των μονομελών νοικοκυριών, των οικογενειών με ένα μόνον γονέα «μονογονικές οικογένειες» - στις περισσότερες περιπτώσεις αποτελούμενες από μητέρα και παιδί/α - των ατόμων που συμβιώνουν χωρίς να έχει προηγηθεί γάμος, των οικογενειών, που δημιουργούνται μετά από το διαζύγιο και των συζύγων-γονέων (οικογένειες σε ανασύνθεση), οι οποίες επικρατούν σε ευρεία κλίμακα. 

Αυτές οι μεταβολές είναι αποτέλεσμα σημαντικών κοινωνικο-οικονομικών μετασχηματισμών στη μεταπολεμική Ελλάδα, και έχουν σχέση με τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, την άνοδο του επιπέδου εκπαίδευσης των ανδρών και των γυναικών, την υιοθέτηση νέων καταναλωτικών και αξιακών προτύπων που έχουν επικρατήσει. Αυτές αποτελούν διεθνώς  παράγοντες που προσδιορίζουν τις αλλαγές στη γονιμότητα και στους τρόπους ζωής των ατόμων.

Οι νέοι και οι νέες, σήμερα, στη χώρα μας, παντρεύονται (ή συμβιώνουν) πιο αργά, αποκτούν λιγότερα παιδιά, τα οποία γεννιούνται, όταν οι γονείς τους είναι σε μεγαλύτερες ηλικίες. Επίσης, στις περισσότερες περιπτώσεις και οι δυο σύντροφοι-γονείς συμμετέχουν στην αγορά εργασίας, παρά τις σημαντικές έμφυλες ανισότητες, που εξακολουθούν να υφίστανται, τόσο στις επαγγελματικές διαδρομές, όσο και στον ιδιωτικό βίο.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΤΖΕΝΤΑ

Η κοινωνική ατζέντα, που διαπραγματευόμαστε, στοχεύει σε κρίσιμα, κοινωνικά ζητήματα (όπως δημογραφικές εξελίξεις & διάσταση φύλου, δημογραφικές εξελίξεις & σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, συμφιλίωση οικογενειακής & επαγγελματικής ζωής, ισότητα στις αμοιβές, διαγενεακή αλληλεγγύη, γυναίκα & εθελοντισμός), επιδιώκοντας την ώσμωση με τους πολίτες και τις συνέργειες με επιστημονικούς συλλόγους, επιμελητήρια, ιδίως στις περιφέρειες, ώστε να διαμορφώσουμε αξιόπιστο προγραμματικό λόγο, τον οποίο θα κληθούμε ως Κυβέρνηση να υλοποιήσουμε.